Medical Experimentation in the Light of Article 39 of the Constitution of the Republic of Poland
Abstract
This article focuses on the subject matter of Article 39 of the Constitution of the Republic of Poland. This provision states that no one shall be subjected to scientific experimentation, including medical experimentation, without his or her voluntary consent. There are conflicting views expressed in the literature regarding the meaning of a medical experiment. It is necessary to decide whether the Constitution applies to both therapeutic and research experiments or research experiments only. The meaning of the term ‘medical experiment’ is examined against a wide background, and methods of linguistic, teleological and systemic interpretation are used. To the extent necessary, relevant international law is cited. As a result of the analysis, the conclusion is drawn that Article 39 of the Constitution does not apply to therapeutic experiments. The provision is interpreted inconsistently and creates problems in application. The conclusion is that it is necessary to consider amending the Constitution where medical experiments are concerned.References
Annas, G.J., Grodin, M.A. (1999). Medical Ethics and Human Rights: Legacies of Nuremberg. The Hofstra Law & Policy Symposium, 3, 111–123.
Bańko, M. (red.). (2000). Inny słownik języka polskiego PWN. Tom 1. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Biuletyn Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego (1995), nr X. Wydawnictwo Sejmowe.
Biuletyn Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego (1995), nr XV. Wydawnictwo Sejmowe.
Biuletyn Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego (1997), nr XXXIX. Wydawnictwo Sejmowe.
Biuletyn Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego (1997), nr XXXVII. Wydawnictwo Sejmowe.
Borysowski, J., Górski, A,. & Wnukiewicz-Kozłowska, A. (2018). Terapia eksperymentalna. w: (red.) L. Bosek, & A. Wnukiewicz-Kozłowska (red.), System Prawa Medycznego. Tom 2. Szczególne świadczenia zdrowotne (ss. 85–126). Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN.
Bosek, L., Gałązka, M. (2018). Eksperyment medyczny. w: L. Bosek, & A. Wnukieiwcz-Kozłowska (red.), System Prawa Medycznego. Tom 2. Szczególne świadczenia zdrowotne (ss. 45–84). Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN.
Brzozowski, W. (2018). Aspekty konstytucyjne prawa medycznego. w: L. Kubiak, & L. Kubicki (red.), System Prawa Medycznego. Tom I. Pojęcie, źródła i zakres prawa medycznego (ss. 119–141). Wydawnictwo C.H. Beck.
Chruściak, M. (1997). Projekty Konstytucji 1993–1997. Część 1. Wydawnictwo Sejmowe.
Cyprian, T. (1949). Karna odpowiedzialność lekarza. w: T. Cyprian, & P. Asłanowicz, Karna i cywilna odpowiedzialność lekarza (ss. 15–152). Księgarnia Wydawnicza Dr. L.J. Jaroszewski.
Cyprian, T. (1966). Postęp techniczny a prawo karne. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Czerni, S., Topulos, A., Tabaczkiewicz, E., Iwańska, J., Pęzińska, Z., & Brykczyński, P. (1984). Leksykon naukowo-techniczny. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
Daniluk, P. (2012). Zakaz tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania oraz niedobrowolnych eksperymentów naukowych w kontekście leczenia bez zgody. Przegląd Sejmowy, 1, 173–186.
Dunaj, B. (red.). (1996). Słownik współczesnego języka polskiego, Wilga.
Dunaj, B. (red.). (2007). Współczesny słownik języka polskiego. A–N. Langenscheidt.
Filar, M. (2000). Lekarskie prawo karne. Kantor Wydawniczy „Zakamycze”.
Florczak-Wątor, M. (2023). Artykuł 39. w: P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz (ss. 145–149). Wolters Kluwer.
Galewicz, W. (2023). Eksperymentalne terapie: definicje i regulacje. Diametros, 78, 16–36.
Gałązka, M. (2019). Prawnokarne granice nowatorskiej interwencji medycznej. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Garlicki, L. (2021). Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Wolters Kluwer
Granat, M. (2022). Prawo konstytucyjne z pytaniami i odpowiedziami. Wolters Kluwer.
Grzenia, J. (2009). Uniwersalny słownik języka polskiego. Videograf Edukacja.
Gubiński, A. (1960). Ryzyko nowatorstwa. Państwo i Prawo, 1(167), 43–65.
Gutowski, M. & Kardas, P. (2017). Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji. Wydawnictwo C.H. Beck.
Imioł, M. (2018). Eksperyment medyczny w ujęciu etycznym, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria prawnicza, 102, 147–160.
Katz, J. (1993). Human experimentation and human rights, Saint Louis University Law Journal, 38, 7–54.
Królikowski, M., & Szczucki, K. (2016). Artykuł 39. w: M. Safjan, & L. Bosek (red.), Konstytucja. Komentarz. Tom I (ss. 956–974). Wydawnictwo C.H. Beck.
Konieczniak, P. (2019). Eksperyment medyczny w: M. Boratyńska, P. Konieczniak (red.), System Prawa Medycznego. Regulacja prawna czynności medycznych. Tom II. Część 2 (ss. 64–112). Wolters Kluwer.
Kubicki, L. (1988). Medyczny eksperyment badawczy (Warunki dopuszczalności w prawie polskim). Państwo i Prawo, 7(509), 54–64.
Michalak, A. (2019). Rozdział 6. w: D. Górecki, Polskie prawo konstytucyjne (ss. 87–119). Wolters Kluwer.
Morawski, L. (2014). Zasady wykładni prawa. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
Nesterowicz, M. (1972). Kontraktowa i deliktowa odpowiedzialność lekarza za zabieg leczniczy. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Niżnik-Mucha, A. (2009). Konstytucyjne przesłanki sensu largo dopuszczalności eksperymentowania medycznego na organizmach ludzkich. Administracja: Teoria. Dydaktyka. Praktyka, 2, 153–186.
Piotrowski, R. (2016). Pojęcia zastane w Konstytucji RP. Dylematy teorii i praktyki. w: T. Giaro (red.), Źródła prawa. Teoria i praktyka (ss. 21–51). Wolters Kluwer.
Polański, E. (red.). (2000). Wielki słownik języka polskiego. Krakowskie Wydawnictwo Naukowe.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 7 września 2010 r., sygn. P 5/10.
Popower, S. (1934–1936). Lekarz. w: W. Makowski (red.) Encyklopedja podręczna prawa karnego : (prawo karne materjalne i formalne, karne skarbowe i administracyjne; socjologja i psychologja kryminalna; medycyna i psychjatrja sądowa; kryminalistyka i więziennictwo). Tom 2, Egipt-Międzynarodowe prawo karne (ss. 803–831). Bibljoteka Polska.
Preisner, A. (2006). Prawo do ochrony życia i do zachowania naturalnej integralności psychofizycznej człowieka. w: L. Wiśniewski (red.), Wolności i prawa jednostki oraz ich gwarancje w praktyce (ss. 131–151). Wydawnictwo Sejmowe.
Przybyszewska-Szter, B. (2006). Rozdział 5. Wolności i prawa osobiste. w: M. Chmaj (red.), Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (ss. 116–136). Wolters Kluwer Polska – Kantor Wydawniczy „Zakamycze”.
Radzicki, J. (1967). Ryzyko zabiegów lekarskich w prawie karnym. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Rączka, M. (2005). Wykładnia prawa konstytucyjnego. w: L. Morawski, Wykładnia prawa i inne problemy filozofii prawa (ss. 15–41). Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Rejman, G. (1991). Odpowiedzialność karna lekarza. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Riedel, K. (2015). Koncepcja pojęć zastanych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Przegląd Sejmowy, 5, 83–98.
Różyńska, J. (2016). Eksperyment leczniczy – dwa w jednym?, Prawo i Medycyna, 4, 5–30.
Różyńska, J. (2017). Ryzyko i potencjalne korzyści badania biomedycznego bez potencjału terapeutycznego z udziałem osób małoletnich. Prawo i Medycyna, 2, 21–37.
Sarnecki, P. (1997). Systematyka konstytucji. w: J. Trzciński (red.), Charakter i struktura norm konstytucji (ss. 20–34). Wydawnictwo Sejmowe.
Sarnecki, P. (2016). Komentarz do art. 39. w: L. Garlicki, & M. Zubik (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II (ss. 205–207). Wydawnictwo Sejmowe.
Sawicki, J. (1954). O odpowiedzialności za błędny zabieg leczniczy. Państwo i Prawo, 100(6), 991–1016.
Sawicki, J. (1965). Błąd sztuki przy zabiegu leczniczym w prawie karnym, doktrynie i orzecznictwie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sawicki, J. (1966). Przymus leczenia, eksperyment, udzielanie pomocy i przeszczep w świetle prawa. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Sejm Rzeczpospolitej Polskiej. (2024). Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1287 ze zm.).
Skrzydło, W. (2013). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Lex a Wolters Kluwer Business.
Sobczyńska, D. (1992). Między obserwacją a eksperymentem. w: E. Pakszys, J. Such, & J. Wiśniewski, Nauka w świetle współczesnej filozofii (ss. 118–142). PWN, Warszawa.
Sobczyńska, D. (1993). Sztuka badań eksperymentalnych. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Sobolewski, P. (2018). Zgoda na zabieg medyczny. w: M Safjan, & L. Bosek (red.), System Prawa Medycznego. Tom 1. Instytucje prawa medycznego (ss. 363–431). Wydawnictwo C.H. Beck.
Spotowski, A. (1987). Zgoda uczestnika eksperymentu leczniczego podejmowanego w ramach dozwolonego ryzyka. Nowe Prawo, 11–12, 46–54.
Sośniak, M. (1977). Cywilna odpowiedzialność lekarza. Wydawnictwo Prawnicze.
Sośniak, M. (1985). Uwarunkowania prawne dopuszczalności eksperymentów medycznych na ludziach. Państwo i Prawo, 5(471), 31–42.
Such, J. (1987). Eksperyment. w: M. Iżewska (red.), Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny (ss. 120–131). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Szymczak, M. (red.). (1995). Słownik języka polskiego PWN. A–K. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szymczak, M. (red.). (1995). Słownik języka polskiego PWN. L–P. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Świderska, M. (2007), Zgoda Pacjenta na zabieg medyczny. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
Tomczyk M. (red.). (2008). Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych. Krakowskie Wydawnictwo Naukowe.
Tymiński, R. (2010). Eksperyment leczniczy. w: P. Daniluk, & P. Radziewicz (red.), Aktualne problemy konstytucyjne w świetle wniosków, pytań prawnych i skarg do Trybunału Konstytucyjnego, (ss. 109–117). Wydawnictwo Sejmowe.
Tomczyk, M. (red.). (2008). Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych. Krakowskie Wydawnictwo Naukowe.
Wanatowska, W. (1974). Eksperyment lekarski, Studia Prawno-Ekonomiczne, XII, 73–89.
Wertheim, B. (1938). Kilka zagadnień z dziedziny odpowiedzialności cywilnej lekarzy. Palestra, 1, 44–56.
Winczorek, P. (2000). Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.. Liber.
Wnukiewicz-Kozłowska, A. (2004). Eksperyment medyczny na organizmie ludzkim w prawie międzynarodowym i europejskim. Dom Wydawniczy ABC.
Wnukiewicz-Kozłowska, A. (2012). Badania naukowe z udziałem ludzi w biomedycynie. Standardy międzynarodowe. w: J. Różyńska, & M. Waligóra M. (red.), Badania naukowe z udziałem ludzi w biomedycynie. Standardy międzynarodowe (ss. 30–50). LEX a Wolters Kluwer Business.
Wronkowska, S. (2016). O niektórych osobliwościach konstytucji i jej interpretacji. w: M. Smolak (red.), Wykładnia konstytucji. Aktualne problemy i tendencje (ss. 15–39). Wolters Kluwer.
Wróblewski, J. (1990). Rozumienie prawa i jego wykładnia. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Zieliński, M. (2017). Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
