Discontinuing Futile Therapy in the Light of Criminal Law Regulations and Their Ratio Legis, in Contrast to the Justification for Penalizing Euthanasia
Abstract
This article examines the issue of specifying the sematic ranges of the concepts of discontinuing futile therapy and euthanasia and determining their relationship, which translates into resolving the question of the legal (and moral) assessment of the behaviour in question and whether it is or can be identical in both cases. It is frequently said that futile therapy is prolonged dying and euthanasia is the shortening of life. The possibility of discontinuing a futile therapy, or even an order to do so, means that assessment of the legal nature of ceasing futile therapy takes on particular importance – an indication of the normative basis for a physician’s impunity, the prerequisites of that impunity and its ratio legis, and a comparison of the findings with the prerequisites and ratio legis of the crime of euthanasia. It seems that the arguments for the possibility of discontinuing futile therapy are arguments for the admissibility of (active and passive) euthanasia. This means that the postulate of the statutory regulation of the prerequisites for discontinuing futile therapy must be linked to the postulate of making these provisions consistent with criminal law regulations, inter alia, in the area of euthanasia.References
Bartoszek, A. (2012). Uporczywa terapia przeciwnowotworowa — aspekty etyczne. Hematologia, 3(2), 136–142.
Bołoz, W., Krajnik, M. (2008). Definicja uporczywej terapii. Konsensus Polskiej Grupy Roboczej ds. Problemów Etycznych Końca Życia. Medycyna Paliatywna w Praktyce, 2(3), 77.
Boniecka, M., Sztandera, F. (2018). Kryteria dyferencjacji dozwolonego od niedozwolonego zaniechania terapii – aspekty socjologiczne i prawne. Medyczna Wokanda, 10, 45–62.
Boratyńska, M., Malczewski, J. (2021). Spór o zaprzestanie daremnej terapii oraz sztucznego odżywiania i nawadniania na przykładzie sprawy polskiego pacjenta RS w Wielkiej Brytanii. Przegląd Prawa Medycznego, 1–2, 171–236.
Budyn-Kulik, M. (2016). Dzieciobójstwo. w: S. Pikulski, Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, t. X, red. J. Warylewski (ss. 77–159). seria System Prawa Karnego.
Byczyk, M. (2016). Normy ostrożności w prawie karnym. “Ars boni et aequi” Przedsiębiorstwo Wydawnicze – Michał Rozwadowski.
CBOS. (2013, styczeń). Zaniechanie uporczywej terapii a eutanazja. Komunikat z badań. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_003_13.PDF
Chańska, W. (2013). Pacjenci niezdolni do wyrażania zgody. w: J. Różyńska, W. Chańska (red.), Bioetyka (ss. 96–107). Wydawnictwo Wolters Kluwer.
Ciszowski, K., Miętka-Ciszowska, A. (2013). Zaburzenia świadomości: stan wegetatywny i stan minimalnej świadomości. Przegląd Lekarski, 70(8), 595–600.
Dangel, T. (red.). (2011)., Zaniechanie i wycofanie się z uporczywego leczenia podtrzymującego życie u dzieci. Wytyczne dla lekarzy. https://www.hospicjum.waw.pl/pliki/Artykul/1134_zaniechanieiwycofaniezleczeniapodtrzymujacegozycieudzieci-wytyczneptp-2011.pdf
Dukiet-Nagórska, T. (2008). O potrzebie wypracowania standardów postępowania dotyczących niepodjęcia terapii i jej zaprzestania. Prawo i Medycyna, 2, 17–26.
Ferdynus, M. (2017). Przedłużanie życia jako problem moralny. Wydawnictwo Biblos.
Gałęska-Śliwka, A., Śliwka, M. (2009). Stan wegetatywny, eutanazja, zaniechanie uporczywej terapii. Państwo i Prawo, 11, 17–31.
Giezek, J. (2014). w: J. Giezek (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. Wolters Kluwer. Góralski, P. (2007, marzec). Eutanazja: legalizacja możliwa, lecz prawnie skomplikowana i społecznie wątpliwa. Rzeczpospolita.
Górski, A. (2019). Wykonywanie zawodu lekarza a prawo karne. Wolters Kluwer.
Kamiński, B. (2000). Racjonalne granice interwencji lekarskiej – wątpliwości medyczne i moralne. Prawo i Medycyna, 5, 94–100.
Katechizm Kościoła Katolickiego. http://www.katechizm.opoka.org.pl/rkkkIII–2-2.htm
Kocańda, K., Zwierzchowska, A., & Bączek. M. (2021). Persistent therapy in the light of case law and literature in the aspect of the patient’s rights and the physician’s corresponding obligations. Folia Cardiologica, 16(4), 281–284.
Królikowski, M. (2023). w: M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Komentarz do art. 150. Legalis.
Kulesza, J. (2021). w: T. Dukiet-Nagórska, A. Liszewska, E. Zielińska (red.), System Prawa Medycznego. Tom III. Odpowiedzialność prawna w związku z czynnościami medycznymi. Lex.
Łuczak, J. (2007). Co to jest leczenie objawowe – paliatywne i dlaczego warto z niego korzystać? Problemy Higieny i Epidemiologii – Problemy Opieki Paliatywnej (Hospicyjnej), 88 (suplement), 20–21.
Machinek, M. (2009, kwiecień). Rezygnacja z uporczywej terapii w świetle nauki Kościoła, treść wystąpienia na Sympozjum „Dylematy etyczne w praktyce lekarskiej – kiedy lekarz może pozwolić choremu umrzeć?”, zorganizowanym przez Medycynę Praktyczną we współpracy z Towarzystwem Internistów Polskich, Naczelną Izbą Lekarską i American College of Physicians. https://www.mp.pl/etyka/kres_zycia/46415,rezygnacja-z-uporczywej-terapii-w-swietle-nauki-kosciola
Małecki, M. (2023). Zabójstwo eutanatyczne: przerwanie życia czy skrócenie umierania? Białostockie Studia Prawnicze, 28(3), 109–123.
Melon, J. (2022, lipiec). Eutanazja a zaprzestanie uporczywej terapii – pojęcia diametralnie różne, ale często mylone. https://ordoiuris.pl/Jan-Melon-Eutanazja-a-zaprzestanie-uporczywej-terapii%E2%80%93pojecia-diametralnie-rozne
Muszala, A. (2023). Eutanazja i samobójstwo wspomagane w świetle etyki personalistyczno-chrześcijańskiej. w: G. Hołub, & P. Duchliński (red.), W nurcie personalizmu etycznego. Studia dedykowane Księdzu Profesorowi Tadeuszowi Biesadze SDB dla upamiętnienia jego pracy naukowej na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie i w Akademii Ignatianum w Krakowie (ss. 233–244). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Ignatium w Krakowie.
Muszala, A. (b.d.). Uporczywa terapia vs eutanazja. https://deon.pl/wiara/wiara-i-spoleczenstwo/uporczywa-terapia-vs-eutanazja-wyjasniamy,445766
Naczelna Izba Lekarska. (2024a). Kodeks Etyki Lekarskiej. https://nil.org.pl/uploaded_images/1723037323_kel-2305.pdf
Naczelna Izba Lekarska. (2024b). Kodeks Etyki Lekarskiej. https://nil.org.pl/uploaded_images/1721304748_1574857770-kodeks-etyki-lekarskiej.pdf
Naczelna Izba Lekarska. (2024c). Komentarz do KEL. Artykuł 33. https://nil.org.pl/aktualnosci/8674-komentarz-do-znowelizowanego-kel-art-33
Owczuk, R. (2021, marzec). Każde leczenie ma swoje racjonalne granice, https://pulsmedycyny.pl/kazde-leczenie-ma-swoje-racjonalne-granice-ich-przekraczanie-to-terapia-daremna-1112274
Pacian, A., & Pacian, J. (2011). Stosowanie eutanazji – konieczność czy dowolność? Rozważania w kontekście prawnym. Przegląd Prawa Publicznego, 12, 9–18.
Pałosz, R. (2017). Polska regulacja eutanazji i wspomaganego samobójstwa z perspektywy filozoficznej i konstytucyjnej. Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ, 2, 131–143.
Polskie Towarzystwo Pediatryczne. (2011). Zaniechanie i wycofanie się z uporczywego leczenia podtrzymującego życie u dzieci. Wytyczne dla lekarzy.
Puls Medycyny. (2021, marzec). Każde leczenie ma swoje racjonalne granice. Ich przekraczanie to terapia daremna. https://pulsmedycyny.pl/kazde-leczenie-ma-swoje-racjonalne-granice-ich-przekraczanie-to-terapia-daremna-1112274
Wyrok SN z 27.06.1974 r., Rw 370/74, OSNKW 1974/10, poz. 193
Rybka, M., & Pytel, W. (2023). Terapia daremna w opinii pielęgniarek. Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu, 3(8), 47–59.
Safjan, M. (2003). Eutanazja a autonomia pacjenta – granice ochrony prawnej. w: A. Łopatka (red.), Prawo, społeczeństwo, jednostka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Leszkowi Kubickiemu (ss. 250–263). Wolters Kluwer.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2009). Druk sejmowy 3467 z dnia 28 sierpnia 2009. https://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/wgdruku/3467/$file/3467.pdf
Sitarz, O. (2017). Dobrowolna sterylizacja – czy czas na zmianę prawa? w: W. Cieślak, & M. Romańczuk-Grącka (red.), Między stabilnością a zmiennością prawa karnego. Dylematy ustawodawcy (ss. 305–313). Pracownia Wydawnicza “ElSet”.
Sitarz, O. (2023). In dubio pro dignitate? O nadużywaniu pojęcia „godność” w argumentowaniu postulatów kryminalizacyjnych. w: W. Cieślak, M. Romańczuk-Grącka, & M. Kurzyński (red.), In dubio pro humanitate: w stulecie urodzin Profesora Mariana Cieślaka (ss.57–70). Wydawnictwo UWM.
Sitarz, O. (2024). Model prawnokarnej reakcji i jej uzasadnienie na naruszenie i narażenie dobra prawnego w postaci życia człowieka. Uniwersytet Śląski w Katowicach.
Sroka, T. (2013). Odpowiedzialność karna za niewłaściwe leczenie. Problematyka obiektywnego przypisania skutku. Lex.
Sroka, T. (2016). w: M. Safjan, & L. Bosek, Konstytucja. Komentarz do art. 38. Legalis.
Sroka, T. (2023). w: A. Barczak-Oplustil, & T. Sroka (red.), System Prawa medycznego. Odpowiedzialność publicznoprawna. Tom 6. C.H. Beck.
Świderska, M.A. (2023). Aspekty prawne terapii daremnej w okresie końca życia. Białostockie Studia Prawnicze, 28(3), 71–107.
Wejman, H. (2013). Wiara a uporczywa terapia. Colloquia Theologica Ottoniana, 1, 7–16.
Wrona, G. (2025, styczeń). Terapia uporczywa czy daremna. https://gazetalekarska.pl/terapia-uporczywa-czy-daremna-zmiany-w-kodeksie-etyki-lekarskiej/
Wróbel. W. (2009, kwiecień). Rezygnacja z uporczywej terapii w świetle polskiego prawa, treść wystąpienia Autora na Sympozjum „Dylematy etyczne w praktyce lekarskiej – kiedy lekarz może pozwolić choremu umrzeć?”, zorganizowanym przez Medycynę Praktyczną we współpracy z Towarzystwem Internistów Polskich, Naczelną Izbą Lekarską i American College of Physicians. https://www.mp.pl/etyka/kres_zycia/46416,rezygnacja-z-uporczywej-terapii-w-swietle-polskiego-prawa
Wyrok ETPC Mortier v. Belgium – 78017/17, Judgment 4.10.2022 [Section III]. https://hudoc.echr.coe.int/fre#{%22itemid%22:[%22002–13802%22]}
Zoll, A. (1999). w: A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. C.H. Beck.
Zoll, A. (2000). Zaniechanie leczenia – aspekty prawne. Prawo i Medycyna, 5, 31–38.
Zoll, A. (2017). Typ czynu zabronionego charakteryzujący się nieumyślnością. w: J. Majewski (red.), Nieumyślność. Pokłosie VIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego (ss.63–73). Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa “Dom Organizatora”.
