Udział profesjonalnego pełnomocnika w rozwiązaniu małżeństwa przed notariuszem – propozycje dla polskiego ustawodawcy
Abstrakt
This article addresses a contemporary challenge of family law, which is the legitimacy of regulating the possibility of dissolving a marriage before a notary public. Particular attention is paid to the issues concerning the advisability of the participation of a professional lawyer in the activities undertaken before a notary public. Among other things, an answer is given to the question of whether the appearance of spouses at the notary public for the dissolution of marriage would obligatorily require the participation of a professional lawyer or legal counsel for each spouse. In this regard, reference is also made to the regulations in force in selected countries.Bibliografia
Andrzejewski, M. (2024). Autonomia w prawie rodzinnym – sprawy o rozwód. Rejent, 11, 62–78.
Asłanowicz, M. (2019). Komentarz do art. 4. w: M. Asłanowicz (red.), Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz (ss. 124–151). C.H. Beck.
Bieranowski, A. (2024a). Rozłączenie małżonków – rozważania na temat notarialnego rozwodu i separacji. Rejent, 2, 60–108.
Bieranowski, A. (2024b). Normatywne modele rozwodu notarialnego – uwagi de lege ferenda. Rejent, 11, 79–109.
Bodio, J. (2015). Przymus adwokacko-radcowski – uwagi o stanie obecnym i perspektywach zmian. Radca Prawny. Zeszyty Naukowe, 1, 68–89.
Bodio, J. (2025). Przymus adwokacko-radcowski w postępowaniu cywilnym – wyjątek czy zasada? w: A. Jakubecki, J. Bodio, & O. Marcewicz-Kochnio (red.), Instytucje prawa procesowego cywilnego. Stan obecny i perspektywy (ss. 229–277). Wolters Kluwer Polska.
Bugajski, B. (2021). Autonomia woli małżonków w zakresie sposobu rozwiązania małżeństwa przez rozwód na tle porównawczym. Kwartalnik Prawa Prywatnego, 4, 749–794.
Bugajski, B. (2024). Konstytucyjne uwarunkowania wprowadzenia do prawa polskiego pozasądowego rozwodu za porozumieniem małżonków. Rejent, 11, 110–129.
Cichorska, M. (2024). Pełnomocnictwo w prawie procesowym cywilnym. C.H. Beck.
Cieśliński, M. (1999). W kwestii stosowania art. 5 KPC. Przegląd Sądowy, 4, 101–108.
Code civil. https://www.legifrance.gouv.fr/codes/texte_lc/LEGITEXT000006070721/2023–03-23/
Code de procédure civile. https://www.legifrance.gouv.fr/codes/texte_lc/LEGITEXT000006070716/
Código civil, opublikowany na podstawie dekretu królewskiego z 24 lipca 1889 roku. https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-1889–4763
Decreto legge 12 settembre 2014, n. 132. https://www.normattiva.it/esporta/attoCompleto?atto.data-PubblicazioneGazzetta=2014–09-12&atto.codiceRedazionale=14G00147
Dutta, A. (2017). Stand des Scheidungsrechts in Deutschland. w: A. Dutta, D. Schwab, D. Henrich, P. Gottwald, & M. Löhnig (red.), Scheidung ohne Gericht?: Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht (ss. 31–56). Verlag Ernst und Werner Gieseking GmbH.
Dutta, A., Schwab, D., Henrich, D., Gottwald, P., & Löhnig M. (red.) (2017). Scheidung ohne Gericht?: Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht. Verlag Ernst und Werner Gieseking GmbH.
Dziurda, M. (2020). Postępowanie w sprawach własności intelektualnej z perspektywy systemowej. Przegląd Sądowy, 10, 5–23.
Ereciński, T. (2002). Kilka refleksji o przymusie adwokacko-radcowskim. w: J. Żuławski (red.), XX lat samorządu radców prawnych 1982–2002 (ss. 55–64). Krajowa Rada Radców Prawnych.
Ferrer Riba, J. (2017). Stand des Scheidungsrechts in Spanien. w: A. Dutta, D. Schwab, D. Henrich, P. Gottwald, & M. Löhnig (red.), Scheidung ohne Gericht?: Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht (ss. 119–144). Verlag Ernst und Werner Gieseking GmbH.
Flemming-Kulesza, T. (2005). Przymus adwokacko-radcowski przy skardze w trybie ustawy z 17.06.2004 r., Palestra, 50(3–4), 243–246.
Gesetz über das Verfahren in Familiensachen und in den Angelegenheiten der freiwilligen Gerichtsbarkeit. https://www.gesetze-im-internet.de/famfg
Gołaszewska, A. (2022). Obowiązkowe zastępstwo procesowe w sprawach własności intelektualnej – uwagi na tle art. 872 Kodeksu postępowania cywilnego. Palestra, 1–2, 21–32.
Gołąb, S. (1938). O pełnomocnikach w procesie cywilnym. Palestra, 10, 3–15.
Góra-Błaszczykowska, A. (2008). Zasada równości stron w procesie cywilnym. C.H. Beck.
Góra-Błaszczykowska, A. (2020). Komentarz do art. 5. w: A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I A. Komentarz. Art. 1–42412 (ss. 23–27). C.H. Beck.
Górecki, J. (2010). O przyszłości notariatu – wprowadzenie do dyskusji. Rejent, 9, 128–139.
Grzegorczyk, P. (2012). O przymusie adwokacko-radcowskim w postępowaniu grupowym i konsekwencjach jego niezachowania. Monitor Prawniczy, 11, 605–607.
Gudowski, J. (2024). Pełnomocnictwo procesowe w postępowaniu cywilnym. Wolters Kluwer Polska.
Harla, A.G. (2003). Udzielanie przez sąd stronom i uczestnikom postępowania cywilnego wskazówek w świetle art. 5 KC [powinno być KPC, uwaga DW] (uwagi de lege lata i de lege ferenda). Przegląd Sądowy, 10, 95–111.
Heiderhoff , B. (2018). Aktuelle Fragen zum Scheidungs – und Scheidungsverbundverfahren. Neue Zeitschrift für Familienrecht, 12, 533–542.
Iaroslavska, M.E. (2023). Bezwzględny przymus adwokacko-radcowsko-rzecznikowski a prawo do sądu. w: A. Orzeł-Jakubowska, & T. Zembrzuski (red.), Konstytucyjne aspekty procesu cywilnego (ss. 99–124). Wolters Kluwer Polska.
Jabłoński, Z. (1993). Aktualne zadania notariatu polskiego. w: A. Oleszko, & R. Sztyk (red.), Księga pamiątkowa. I Kongres Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej (ss. 59–67). Krajowa Rada Notarialna.
Jędrzejewska, M. (2001). Komentarz do art. 5. w: T. Ereciński (red.), Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, t. I (ss. 71–73). Wolters Kluwer Polska.
Kłak, Cz.P. (2012). Przymus adwokacko-radcowski a skarga na przewlekłość postępowania. Ius Novum, 1, 39–60.
Kodeks Etyki Radcy Prawnego. https://kirp.pl/wp-content/uploads/2023/02/kodeks-etyki-radcy-prawnego-i-regulamin-wykonywania-zawodu.pdf
Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza. https://www.notariusze.lodz.pl/przepisy/kezn.htm
Ley del Notariado, de 28 de mayo de 1862. https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-1862–4073
Łochowski, M. (2023). Komentarz do art. 871. w: T. Szanciło (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–45816. Tom I (ss. 398–405). C.H. Beck.
Malicki, A. (1987). Uwagi o udziale adwokata w sprawach rozwodowych. Palestra, 6, 19–25.
Manowska, M. (2022). Działania instrukcyjne sądu pierwszej instancji w postępowaniu dowodowym w procesie cywilnym po nowelizacji ustawą z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Prawo w Działaniu, 52, 30–49.
Marquardt, P. (2021). Należyta staranność, obowiązek zabezpieczenia praw i interesów stron i osób trzecich. w: A. Szereda (red.), Notariat. Czynności notarialne (ss. 295–300). C.H. Beck.
Marquardt, P. (2022). Komentarz do § 6. w: A. Wilkowska-Płóciennik, & P. Marquardt (red.), Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza. Komentarz (ss. 84–87). Wolters Kluwer Polska.
Miszewski, W. (1946). Proces cywilny w zarysie. Część pierwsza. Księgarnia Wydawnictw Prawniczych.
Mitrović, T.S. (2019). Sporazumni razvodbraka i notariat. Prawo, teorija i praksa, 36(7–9), 56–66.
Olaś, A. (2021). Kilka uwag o przymusie adwokacko-radcowsko-rzecznikowskim w postępowaniu w sprawach własności intelektualnej. Monitor Prawniczy, 20, 1065–1073.
Oleszko, A. (1997). Staranność zawodowa notariusza w świetle art. 80 prawa o notariacie. Rejent, 9, 9–21.
Oleszko, A. (2007a). Obowiązki notariusza związane z dokonaniem czynności notarialnych. Annales UMCS, 1, 85–102.
Oleszko, A. (2007b). Ustawowy obowiązek bezstronności notariusza. Rejent, 10, 9–25.
Oleszko, A. (2012). Komentarz do art. 80. w: A. Oleszko (red.), Prawo o notariacie. Komentarz. Część 2, Tom I. Art. 79–91 (ss. 204–297). LexisNexis.
Osowy, P. (2003). Aktywność informacyjna sądu a ustawowe granice pomocy stronie – rozważania na tle art. 5 KPC. Rejent, 7–8, 107–126.
Osowy, P. (2024). Przymus adwokacko-radcowski. w: K. Flaga-Gieruszyńska (red.), System Postępowania Cywilnego. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji w procesie cywilnym. Podmioty postępowania, Tom 3A (ss. 417–418). C.H. Beck.
Pastuszko, R. (2003). Prawo do wysłuchania w postępowaniu sądowym a obowiązek wyjaśniająco-doradczy notariusza. Rejent, 5, 102–123.
Patti, S. (2017). Stand des Scheidungsrechts in Italien. w: A. Dutta, D. Schwab, D. Henrich, P. Gottwald, & M. Löhnig (red.), Scheidung ohne Gericht?: Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht (ss. 105–118). Verlag Ernst und Werner Gieseking GmbH.
Perez Hereza, J. (2015). La separación y divorcio notarial. El Notario del Siglo XXI, 63, 22–25.
Pietrzkowski, H. (2017). Fakultatywne pouczenia. w: H. Pietrzkowski (red.), Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych (ss. 263–265). Wolters Kluwer Polska.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r., sygn. akt I CSP 2/12, Legalis nr 544242, LEX nr 1228581.
Prezydent Rzeczypospolitej. (1930). Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 roku – Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz.U. 1930 nr 83 poz. 651).
Sałajczyk, D. (2022). Komentarz do art. 80. w: W. Gonet (red.), Prawo o notariacie. Komentarz. Wzory aktów notarialnych i poświadczeń (ss. 432–444). Wolters Kluwer Polska.
Sarnecki, P. (2016). Komentarz do art. 45. w: L. Garlicki, & M. Zubik (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II (ss. 233–243). Wydawnictwo Sejmowe.
Sawarzyński, J. (2022). Komentarz do art. 80. w: A. Szereda (red.), Prawo o notariacie. Komentarz (ss. 567–579). C.H. Beck.
Sejm Rzeczpospolitej Polskiej. (2019). https://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=2A9273867BDE2B79C12583AE00530D7A
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (1980). Konwencja haska z dnia 25 października 1980 roku dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę (Dz.U. 1995 nr 108 poz. 528).
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (1982). Ustawa z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1564.).
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (1982). Ustawa z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 499).
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (1991). Ustawa z dnia 14 lutego 1991 roku Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1001.).
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2004). Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1725).
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2009). Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1212, z 2024 r. poz. 1237).
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2018). Ustawa z dnia 26 stycznia 2018 roku o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych (Dz.U. 2018 poz. 416).
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2023). Ustawa z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 614).
Sikorski, A. (2017). Przymus adwokacko-radcowski w postępowaniu grupowym. Palestra, 3, 69–74.
Stępień-Sporek, A., Stoppa, P., & Ryznar, M. (2013). Divorce law in Poland: a new regime needed? The International Survey of Family Law, 321–331.
Strumiłło, T., & Szymura-Strumiłło, K. (2021). Umowy alimentacyjne. w: A. Szereda (red.), Notariat. Czynności notarialne (ss. 1291–1301). C.H. Beck.
Studzińska, J. (2016). Prawo czy konieczność posiadania pełnomocnika profesjonalnego dla ochrony strony słabszej w postępowaniu cywilnym. Kilka uwag praktycznych. w: M. Boratyńska (red.), Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu (ss. 823–841). Wolters Kluwer Polska.
Sychowicz, M. (1966). Przymus adwokacko-radcowski w postępowaniu cywilnym. Palestra, 7–8, 27–38.
Uzasadnienie, Druk sejmowy nr 1827, s. 30. https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=1827
Weitz, K. (2023). Komentarz do art. 5. w: T. Ereciński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze. Artykuły 1–124 (ss. 200–210). Wolters Kluwer Polska.
Winiarz, J. (1977). Prawo rodzinne (wyd. 2). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Winiarz, J. (1985). Ewolucja przepisów o rozwodzie w prawie polskim. w: J.S. Piątowski (red.), System prawa rodzinnego i opiekuńczego, cz. 1 (ss. 547–554). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wiśniewski, T. (2024). Ochrona sądowa tzw. strony słabszej na gruncie przepisów kodeksu postępowania cywilnego (zagadnienia wybrane). Państwo i Prawo, 5, 71–91.
Wybrańczyk, D. (2020). Notariusz jako mediator w sprawach rodzinnych wobec planowanej nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Rejent, 2, 73–90.
Wybrańczyk, D. (2023). Rozwód przed notariuszem – czy nadszedł czas na zmiany? Rejent, 12, 62–85.
Wybrańczyk, D. (2024). Autonomia woli małżonków w kontekście propozycji wprowadzenia możliwości rozwiązania małżeństwa przed notariuszem. Rejent, 11, 130–150.
Wybrańczyk, D. (2025). Ochrona „strony słabszej” w rozwodach pozasądowych. Przegląd Legislacyjny, artykuł przyjęty do druku.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 grudnia 2019 r., sygn. akt I ACa 194/19, Legalis nr 2301625, LEX nr 2895393.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 czerwca 2012 r., sygn. akt VI ACa 173/12, Legalis nr 1025765, LEX nr 1312119.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2002 r., sygn. akt III CKN 694/00, OSNC 2003/9, poz. 124.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2003 r., sygn. akt III CKN 500/01, Legalis nr 61723, LEX nr 1130170.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 21/99, OSNP 2000, nr 18, poz. 695.
Wyrwiński, M. (2005). Przymus adwokacko-radcowski w postępowaniu cywilnym po nowelizacji. Monitor Prawniczy, 20, 986–994.
Zaporowska, J., & Mazurkiewicz, J. (1995). Rozwód przed rejentem. Co słychać u niemieckich notariuszy. Rzeczpospolita, 272, 15.
Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej). https://www.ora-warszawa.com.pl/wp-content/uploads/2018/04/Kodeks-Etyki-Adwokackiej.pdf
Zembrzuski, T. (2016). Pouczanie strony występującej w procesie cywilnym bez zawodowego pełnomocnika co do wnoszenia środków zaskarżenia. w: M. Boratyńska (red.), Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu (ss. 843–864). Wolters Kluwer Polska.
Zembrzuski, T. (2024). Komentarz do art. 871. w: P. Rylski, A. Olaś (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz (Legalis). C.H. Beck.
Zieliński, A., & Flaga-Gieruszyńska, K. (2024). Komentarz do art. 5. w: K. Flaga-Gieruszyńska, & A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz (ss. 50–52). C.H. Beck.
ΑΣΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣ. https://www.kodiko.gr/nomothesia/document/437467
